Caadooyinka maalinlaha ah oo qofku sameeyo si fududna ku dhaawici kara ama ku , dili kara kalyaha isaga oo aan ogayn, waxaa laga yaabaa qaar kamida caadooyinkaan in aad leedahay :
1. Cabista yar ee biyaha : cabista yar ee biyaha waxay ka mid yihiin waxyaalaha ugu badan ee kalyaha dhaawaca maxaa yeelay aad ayay udhaawacaan kalyaha oonka, fuuqbaxa ama cabista yar ee biyaha fadlan qaado biyo kugu filan ugu yaraan 12 koob ama saddex litter oo biyo ah maalintii, iskuna day in aad jimicsi samaysid sida ruclaynta ama orodka si biyuhu jirkaaga uga baxaan.
2.Isticmaalka badan ee daawooyinka billaa dakhtarka ah gaar ahaan daawooyinka kaarjabiyaha ama xanuun baabi'iyaha iyo daawooyinka qalajiyaha. waxaa laga yaabnaa qofku in uu si maalinle ah farmashiga uga soo iibsado daawo billaa dhakhtar ah oo uu si fudud ku isticmaalo fadlan gacantaada ha isku dilin oo ka fogow daawada bilaa dhakhtarka ah.
3. Xakamayn la'aanta xanuunada dabadheeraada ama chronic Disease sida xanuunka macaanka iyo dhiigkarka oo aan la xakamaynin. iskuday in aad mar kasta la socotid xanuunadaas hadii aad leedahay ama aad qabto xanuunka dhiigkarka, macaanka iyo wadno xanuunka waxaa loo baahan yahay in aad marwalba la socoto oo aad si joogto ah ugu cabirto guriga haduu kacsan yahay aad dajisid hadii uu dhacana aad sare usoo qaadid.
4. Maandooriyaha sida qaadka, sigaarka, xashiishada iyo khamriga waa waxyaalaha ugu badan ee dili kara ama dhaawici kara kalyahaaga sidoo kale waxay leeyihiin xanuuno khatara oo naftaada halis galinkara ee fadlan jooji maadooriyaha ama mukhaadaraadka.
5.Fadlan jooji isticmaalka badan ee milixda ama cusbada waxa ay badiyaan Sodiumta oo waxay si fudud ku kicin karaan cadaadiska dhiiga gaar ahaan hadii aad leedahay ama aad qabto xanuunka dhiigkarka.
Fadlan ku dadaal daryeelka caafimaadka oo qaado talooyinkan aan kuu sheegnay.
Kalyaha (kidneys) waa xubno muhiim u ah jirka, waxayna ka masuul yihiin shaqooyinka sida sifeynta dheecaannada, xakameynta heerkulka, iyo ilaalinta dheelitirka elektarooliyada. Si kastaba ha ahaatee, waxaa jira dhowr arrimood iyo dhaqamo qaarkood oo dhaawici kara kalyaha. Halkan waxaa ku jira qaar ka mid ah waxyaabaha dhaawici kara kalyaha:
1. Dawooyinka iyo Daawooyinka aan la Tashan
- Dawooyinka aan la Tashan: Isticmaalka xad-dhaafka ah ee dawooyinka qaar sida paracetamol (acetaminophen) iyo ibuprofen waxay dhaawici karaan kalyaha, gaar ahaan marka la isticmaalo muddo dheer ama aan la tixgelin caafimaad.
- Dawooyinka xad-dhaafka ah ee laga isticmaalo cadaadiska dhiigga iyo antibiotics-ka qaarkood waxay sidoo kale noqon karaan kuwo khatar ku ah kalyaha, haddii aan si habboon loo qaadan.
2. Deeqda Alcohol-ka iyo Khamriga
- Cabista khamriga ee xad-dhaafka ah waxay saameyn ku yeelan kartaa kalyaha. Khamriga wuxuu kordhiyaa cadaadiska dhiigga, wuxuuna saameeyaa shaqada kalyaha ee sifeeynta dhiigga iyo dheecaannada jirka.
- Sidoo kale, isticmaalka khamriga muddo dheer waxay keeni kartaa dhibaatooyin caafimaad oo kale sida cirooliga (liver cirrhosis), oo sidoo kale saameynaya kalyaha.
3. Sonkorta Sare iyo Cudurka Sonkorowga (Diabetes)
- Sonkorta sare waxay dhaawici kartaa kalyaha muddo dheer. Sonkorta oo aan si fiican loo xakameyn waxay sababi kartaa dhaawac ku yimaada xididada dhiigga ee kalyaha, taasoo keeni karta "diabetic nephropathy" (cudur kalyaha ka dhasha sonkorowga).
- Qof kasta oo leh cudurka sonkorowga waa inuu si joogto ah u xakameeyaa heerka sonkorta dhiigga si loo yareeyo khatarta dhaawaca kalyaha.
4. Cadaadiska Dhiigga Sare (Hypertension)
- Cadaadiska dhiigga sare ama hypertension waxay keeni kartaa dhaawac weyn oo kalyaha ah. Markii cadaadiska dhiigga uu kor u kaco, waxay ku cadaadi kartaa xididada dhiigga ee kalyaha, taasoo dhaawici karta shaqadooda sifeynta dheecaannada.
- Cadaadiska dhiigga sare ee aan la daaweyn waxay keeni kartaa in kalyaha ay noqdaan kuwo si tartiib tartiib ah u xumaada, ugu dambeyntiina waxay keeni kartaa insufficiency ama fashilka kalyaha.
5. Cudurka Kalyaha ee Cilladaha Hiddaha (Polycystic Kidney Disease)
- Cilladaha hiddaha ayaa sidoo kale saameyn ku yeelan kara kalyaha. Cudurkaan waa xaalad hidde-sideed ah oo keenta in kalyaha ay ku ururaan boogyo ama cysts, taasoo xaddidaya shaqada kalyaha.
6. Bakteeriyada iyo Infekshanka (Infection)
- Infekshanka kalyaha (urinary tract infection - UTI) iyo kalyaha infakshanka (pyelonephritis) waxay dhaawici karaan kalyaha, gaar ahaan haddii infekshanku uu noqdo mid joogto ah ama uu gaaro heer sare.
- Haddii aan la daaweyn infekshanka, wuxuu ku faa'iidi karaa kalyaha iyo xubnaha kale ee jirka.
7. Sida Khatarta ah ee Dhiigga (Dehydration)
- Biyo yaraanta (dehydration) waa xaalad dhaawici karta kalyaha. Haddii jirka aanu helin biyo ku filan, kalyaha waxay la kulmi karaan culays dheeraad ah, taasoo keenaysa inay noqdaan kuwo aan si fiican u shaqeynin.
- Waxaa muhiim ah in biyo badan la cabo si loo ilaaliyo shaqada kalyaha.
8. Isbeddellada Hormoonada
- Isbeddelada hormoonada ee ku yimaada xaaladaha qaarkood, sida uurka, cudurka thyroid-ka ama cilladaha kale ee endokrin, waxay saameyn ku yeelan karaan kalyaha.
9. Cuntooyinka iyo Nafaqada Xun
- Cuntooyinka dufanka badan iyo kuwa sonkorta badan ayaa dhaawici kara kalyaha haddii la isticmaalo si joogto ah. Cunista cuntooyinka kala duwan ee aan nafaqo badan lahayn waxay kordhin karaan miisaanka, taasoo kor u qaadi karta cadaadiska dhiigga iyo sonkorta.
- Cuntooyinka sarreeya ee phosphorus-ka, sida cuntooyinka bayooloji ahaan ka yimid hilibka, iyo kuwa ku badan sodium (milix) waxay dhaawici karaan kalyaha, gaar ahaan haddii kalyaha ay horay u xumaadeen.
10. Jirka oo Miisaankiisu Xad-dhaafay
- Miisaanka xad-dhaafka ah wuxuu kordhiyaa khatarta ah in laga helo cadaadis dhiigga sare (hypertension), sonkorowga, iyo cuduro kale oo saameynaya kalyaha.
- Miisaanka xad-dhaafka ah wuxuu sidoo kale saameyn ku yeelan karaa habka dheef-shiidka iyo sida kalyaha ay u shaqeeyaan.
11. Shucaaca iyo Sunta
- Sunta iyo shucaaca qaar ka mid ah waxay keeni karaan dhaawac ku yimaada kalyaha. Qaar ka mid ah shucaaca iyo walxaha sunta ah ee lagu soo saaro warshadaha waxay sababi karaan dhibaatooyin kalyaha ah.
- Xitaa daaweynta shucaaca ee xaaladaha caafimaad ayaa sidoo kale saameyn ku yeelan kara kalyaha.
12. Cudurrada Kale ee Dhiigga
- Cudurka lupus iyo cudurrada kale ee ku lug leh nidaamka difaaca jirka ayaa sidoo kale sababi kara dhaawac ku yimaada kalyaha, waxayna keeni kartaa xaalado sida lupus nephritis, oo ah xaalad ku dhacda kalyaha.
13. Isticmaalka Maandooriyeyaasha
- Isticmaalka maandooriyeyaasha sida heroin ama kokaayinka waxay dhaawici karaan kalyaha. Maandooriyeyaashani waxay saameyn ku yeelan karaan nidaamka neerfaha iyo dhiigga, taasoo dhibaato ku keeni karta kalyaha.
Gabagabo
Kalyaha waxay qabtaan shaqooyin muhiim ah oo jirka ka mid ah, sida sifeynta dheecaannada iyo ilaalinta dheelitirka jidhka. Waxaa muhiim ah in la fahmo waxa dhaawici kara kalyaha, oo ay ka mid yihiin cuntooyinka, dawooyinka, iyo dhibaatooyinka caafimaad ee kale. Ilaalinta caafimaadka kalyaha waxay u baahan tahay isbeddel caafimaad oo ku saabsan cuntooyinka, dhaqan nololeedka, iyo ka hortagga xaaladaha caafimaad ee saameyn ku yeelan kara.
Caasimada Media
0 Comments